Homeros İzmir'in Neresinden?

Milattan önce 8. Yüzyıl’da İzmir’de yaşadığı bilinen Homeros, bilinenin aksine Bornovalı mı yoksa Gaziemirli mi? Homeros’un, Bornova Çayı’nın çevresindeki mağaralarda doğduğuna inanılırken, Gaziemir Belediye Başkanı CHP’li Halil İbrahim Şenol “Tarih kitapları, Homeros’un Meles Çayı’nın doğduğu yerde yaşadığını söyler. Çayın kaynağı Gaziemir’de. Homeros’un Bornova’da yaşadığı bilgisi doğru değil. Bugüne kadar kendi içimizde tuttuğumuz araştırmaları gün yüzüne çıkartacağız” diyor.
Gaziemir Belediye Başkanı Halil İbrahim Şenol’un ortaya attığı iddia, antik çağın en büyük ozanı Homeros’un, İzmir’in hangi yöresinde yaşadığı konusundaki tartışmalara yeni bir boyut kazandırdı. İzmirli olduğu uluslararası araştırmacılar tarafından da kabul edilse de Homeros’un İzmir’de tam olarak yaşadığı, yerel yöneticileri ve uzmanları böldü. Bazı tarih bilimcileri ve arkeologlar, Homeros’un bugünkü Bornova Çayı çevresindeki mağaralarda doğduğunu öne sürerek, Bornova’da yaşadığına kanaat getirdi.
İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı CHP’li Aziz Kocaoğlu ‘vizyon projem’ dediği Bornova’daki Homeros Vadisi’ni büyük yatırımlarla hayata geçirdi. Homeros Vadisi’nin açılmasının ardından durulan ‘Homeros nereli?’ tartışmaları, Gaziemir Belediye Başkanı Halil İbrahim Şenol’un açıklamalarıyla yeniden alevlendi. Başkan Şenol, Homeros’un aslında Gaziemirli olduğunu, Bornova’daki Homeros Vadisi’nin de yanlış yere yapıldığını öne sürdü.
Gaziemir Belediye Başkanı seçilince Arkeolog Ercan Çokbankir’i, belediyenin kültür koordinatörü olarak görevlendiren Halil İbrahim Şenol, Gaziemir’in tarihi değerlerini ortaya çıkarmak için araştırma yaparken, Homeros’un Gaziemir’de yaşadığına dair önemli ipuçlarına ulaştıklarını söyledi
“Türk ve Yunan tarih kitapları üzerinde yaptığımız araştırmalarda, Homeros’un yaşadığı yörenin ‘Meles Çayı kenarı’ olarak tanımlandığını gördük. Meles Çayı, Gaziemir’in (eski adıyla Seydiköy) Çatalkaya yamaçlarından doğar. Şirinyer ve Gürçeşme’yi geçerek Körfez’e dökülür. Bornova’dan, Körfez’e dökülen çay ise Bornova Çayı’dır. 18. ve 19. Yüzyıllarda İzmir’e gelen seyyahlar da çizdikleri kent planlarında Meles Çayını belirtmişler, bu çayın adını zaman zaman Himeros ya da Hormeros olarak göstermişler. Bu bilgilerden yola çıkarak, Homeros’un Gaziemir’de yaşadığını söyleyebiliriz.”
Başkan Şenol, Homeros’un Gaziemir’de yaşadığına dair araştırmaların ve iddiaların yer aldığı bilgi metinlerini de ‘Homeros Gaziemir’de mi Doğmuştur?’ adlı kitapta topladı.
Arkeolog Ercan Çokbankir imzasıyla çıkan ve geliri ilçedeki Gıda Bankası’na bağışlanacak olan kitapta Homeros’un, Gaziemir ve çevresinde yaşadığına yönelik iddialara yer verildi. Başkan Şenol, “Bizim amacımız tartışma yaratmak değil. Bilgileri, konunun uzmanları ile paylaşmak istiyoruz. Önümüzdeki haftalarda geniş katılımlı bir ‘Homeros Paneli’ düzenleyeceğiz” dedi.

Arkeologlardan iki ayrı görüş
Gaziemir Belediyesi Kültür Koordinatörü Arkeolog Ercan Çokbankir, iddialar yüzde 100 kesinlik taşımada da Homeros’un Gaziemirli olduğuna yönelik ipuçlarının, Bornova’ya kıyasla daha akla yatkın olduğu görüşünde:
“Birçok tarih kitabında Çatalkaya’dan gelen dere Hormeros ve Himeros Deresi olarak gösterilmiş. Bornova’da bu kayıtlar yok. Meles Çayı Gaziemir Çatalkaya’dan doğar. Yunan yazar Nikos Kapapa’nın, ‘TO EEBNTİKİOİ’ adlı kitabında 1920 tarihli Seydiköy yerleşim planının Çatalkaya’dan kaynayan kuzeybatı kısmından geçen bu dereye Himeros adını vermesi bir tesadüf olabilir mi?”
Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Ersin Doğer ise Homeros’un yaşadığı yöreye ilişkin tartışmaların kesin bir sonuç vermeyeceğini söylüyor:
“Bugün ismine Meles dediğimiz, Yeşildere’den geçen çay, Homeros’un yaşadığı rivayet edilen antik Meles Çayı değil. Helenistik ve Roma döneminin Meles’ine ait anlatılanlar Yeşildere’ye uymaz. 16. Yüzyıl’da yabancı seyyahlar İzmir’e ziyaretleri sırasında gelir ve Meles Çayı’nı Yeşildere olarak gösterir. Dönemsel olarak, isimler tekrar tekrar farklı yerlere konabilir. Sadece bu bilgiye dayanarak, antik Meles Çayı’nı, Gaziemir Çatalkaya’dan doğan Yeşildere olarak göstermek doğru değildir. Günümüzde, Homeros’un İzmirli olarak kabul edilmesi büyük bir önem arz eder. Bunun yanında ‘Bornovalı mı, Gaziemirli mi?’ tartışmalarını gereksiz buluyorum.” Can Özlü / Milliyet Ege