Usta şair Nâzım Hikmet’i ölümsüzlüğünün 62. yılında unutmadık

Selanik’te doğan ve 62 yıl önce Moskova’da Türkiye’ye hasret gözlerini yuman Nâzım Hikmet’i umutla, yeryüzünde eşitlik ve adalet bekleyen tüm insanlarla birlikte anıyoruz.

Vatan sevgisi, vatana hasret geçen bir ömür... Yaşadığı memleket sevdası ve sevgiliye duyulan özlem ancak bu kadar gerçek ve ancak bu kadar içeriden, ruhundan yazılır dedirten o şiirleri... Defalarca okumaya doyamadığımız ve her okuduğumuzda, yüreğimizde bir sızı, biraz da öfke duyduğumuz ustanın kaleminden dökülen o satırlar... Selanik’te doğan ve 62 yıl önce Moskova’da Türkiye’ye hasret gözlerini yuman Nâzım Hikmet’i umutla, yeryüzünde eşitlik ve adalet bekleyen tüm insanlarla birlikte anıyoruz.

Nasıl yazmış usta şair satırlarında:

“Memleketim, memleketim, memleketim,

Ne kasketim kaldı senin ora işi

Ne yollarını taşımış ayakkabım,

Son mintanın da sırtımda paralandı çoktan,

Şile bezindendi.

Sen şimdi yalnız saçımın akında,

Enfarktında yüreğimin,

Alnımın çizgilerindesin memleketim,

Memleketim,

Memleketim...”

Bir ülke düşünün ki aydınlık, cesur ve yürekli bir şairine memleketini yasak etsin. Bugün, geriye dönüp batığımızda koskaca tek bir soru geliyor aklımıza: Neden?

Nâzım Hikmet Kültür ve Sanat Vakfı’nın başkanı Kıymet Coşkun ile konuştuk.

- Vakfın kuruluş süreci, kimlerle yola çıkıldı?

Kimlerle yola çıkıldığı öncelikle Nâzım Hikmet’in kız kardeşi Samiye Yaltırım, kızı Ayşe Yaltırım ve oğlu Hikmet Yaltırım’ın isteğiyle, Müzehher Vâ Nû, Dr. Niyazi Bey, Mehmet Ali Aybar, Atilla Coşkun, Bilgin İnanç ve benim çalışmalarımızla başladı.

Görüş, öneri ve destek almak üzere düzenlenen ilk toplantıya yukarıda ismi yazılanlar dışında Nâzım Hikmet’in donanmadan arkadaşı Seyfi Kipmen, 1930’lu yılların ünlü gazetecilerinden Abidin Nesimi, şairin yakın dostu Nail V. Çakırhan, Halet Çambel, Kemal Sülker, Rasih Nuri İleri katıldı. Katılan dostların aldığı karar ile Nâzım Hikmet’in öncelikle yurttaşlık sorununun çözümüne yönelik etkinlik yapılması kararı alındı. Samiye Yaltırım’ın, ağabeyinin yurttaşlığı için başlattığı ve aydınların desteğiyle büyüttüğü mücadelesi giderek vakıf düşüncesinin önünü açıyordu. Özellikle kızı Ayşe Yaltırım’ın dillendirdiği vakıf kuruluşu için yola çıkma zamanı gelmişti.

Nâzım Hikmet’in ölümünün 27. yıldönümü olan 3 Haziran 1990 günü Kuruçeşme’deki İstanbul Mülkiyeliler Birliği Salonu’nda bir toplantı düzenlendi. Çağrı yine Samiye Yaltırım’dandı. Toplantıya katılanlar arasında kızı Ayşe Yaltırım, oğlu Hikmet Yaltırım, teyze oğlu Mehmet Ali Aybar, Nâzım Hikmet’in dostları Nail V Çakırhan, Cumhuriyetin ilk kadın arkeologlarından Halet Çambel, okul arkadaşı Seyfi Kipmen, Türkiye Barış Derneği Başkanı Mahmut Dikerdem, küçük bir motorla yurtdışına çıkaran Refik Erduran, Prof. Aydın Aybay, sendikacı Kemal Sülker, karikatürist Semih Balcıoğlu, Mahmut Tali Öngören, Emil Galip Sandalcı, Müzehher Vânû, Moris Gabbay, Şükran Kurdakul, Rutkay Aziz, Merih Sezen de vardı. Bu toplantıyla vakıf kuruluşu için ilk adım atıldı. Yapılacak katkılar listelendi. Ayrıca hazırlık çalışmaları için yürütme kurulu oluşturuldu.

34 YILIN ARDINDAN...

- Bugün arkanıza baktığınızda kimler kaldı bu yolda yürüdüğünüz?

Bugün, kuruluşunun üzerinden geçen 34 yılın ardından baktığımızda, ilk yönetim kurulundan üç üyenin görevini halen deneyimleriyle sürdürdüğünü görüyoruz. Rutkay Aziz (Başkan), Zeynep Oral ve ben Kıymet Coşkun artık oldukça gençleşen yönetim kuruluna katkılarımızı sürdürüyoruz.

Kuruluş süreci de dahil olmak üzere 35 yılı aşan yolculukta emek veren, katkı sunan bugün aramızda olmayan başta kurucu başkanımız Samiye Yaltırım, onursal başkanımız Aydın Aybay, Halit Çelenk, Tarık Akan ve Genco Erkal olmak üzere tüm dostlarımızı saygıyla anıyoruz.

ZEYNEP ORAL ÖNCÜLÜĞÜNDE SERGİ

- Yönetim ve yürütme kurulunda kimler yer aldı?

Kuruluş sonrası yönetim kurulu adını alacak olan yürütme kurulunda; Samiye Yaltırım’ın yanısıra Prof. Aydın Aybay, Tarık Akan, İlhami Soysal, Melih Aşık, Rutkay Aziz, Semih Balcıoğlu, Kıymet Coşkun, Halit Çelenk, Koray Düzgören, Refik Erduran, Hüseyin Ergün, Genco Erkal, Bilgin İnanç, Yusuf Kurçenli, Şükran Kurdakul, Zeynep Oral, Emin Tanrıyar, Müzehher Vâ-Nû, Hikmet Yaltırım görev aldı. Yürütme kurulu hemen kolları sıvadı. Öncelikle bir vakıf senedi hazırlanması ve de vakfın kuruluşu için zorunlu olan malvarlığının oluşturulması gerekiyordu. Aile ve dostları, ellerindeki Nâzım Hikmet’ten kalan elyazmaları ve eşyayı bağışlıyordu ancak bu yeterli değildi mali boyut için. Hukukçu Prof. Aydın Aybay başkanlığında hukuki hazırlıklar başlatıldı.

Bir yandan da Zeynep Oral öncülüğünde bir sergi çalışması başlatırken Şükran Kurdakul, Öner Yağcı ve Kıymet Coşkun tarafından da Nâzım Hikmet’den Armağan kitabı hazırlandı. Kitapta yer alacak şiirler için telif hakkı sahibi Adam Yayınları izin vermiş, Cem Yayınları ise tüm geliri Vakfa bırakarak karşılıksız basımını gerçekleştirmişti.

Bu arada yazarlar, şairler bazı kitapların telif hakkını, tiyatrolar oyunlarından elde ettikleri tiyatro gelirlerini bağışlıyordu. 

- Sergi dediniz, bu sergiden bahseder misiniz?

En büyük bağışı ressamlar resimleriyle yapacaktı. Zeynep Oral’ın kolları sıvamasının ardından 100’ün üzerinde ressam heyecanla sergiye katıldı. Tüm geliri kurulacak vakfa bırakılan sergi tek başına vakfın kuruluşu için gerekli maddi koşulu yerine getiriyordu. Müzik ve tiyatro sanatçıları ise Açıkhava Tiyatrosu’nda, binlerce Nâzım dostuna unutulmaz bir gece yaşatarak katkı sundu. “Nâzım Hikmet Aramızda” başlığını taşıyan gecenin afişleri otobüslere açılarak İstanbul sokaklarında dolaştırıldı. Nâzım Hikmet’i İstanbul’uyla buluşturdu.

Cumhuriyet