Stres doğurganlığı nasıl etkiliyor?

Kısırlığın birçok nedeni var ancak göz ardı edilmemesi gereken faktörlerden biri de strestir. Çünkü bu durum, doğurganlığa sanıldığından çok daha fazla zarar verebilir.

Tüp Bebek ve İnfertilite Derneği’nin (TÜBİD) 4. Kongresi Kıbrıs’ta gerçekleştirildi. Kongrede hızla artan kısırlık sorunu masaya yatırılırken, tüp bebek ve infertilite alanındaki son gelişmeler de ele alındı.

Prof. Dr. Hulusi Bülent Zeyneloğlu

Tüp Bebek ve İnfertilite Derneği (TÜBİD) 2. Başkanı Prof. Dr. Hulusi Bülent Zeyneloğlu, düzenlenen basın toplantısında evlilik yaşının ötelenmesinin ve stresin doğurganlığa etkilerine değindi. Yumurtalık fonksiyonlarını bozan yumurtalık fibrozuna dikkat çekerek, embriyoya dokunmadan down sendromu, Turner sendromu gibi hastalıkların tespitini sağlayacak yeni genetik testi anlattı… İşte Prof. Dr. Zeyneloğlu’nun açıklamaları:

Kimler risk altında?

Kronik stres, uzun çalışma saatleri, yıpratıcı koşullar ve hatta ters çalışma saatleri (hemşirelerde, polislerde, askerlerde ve fabrika işçilerinde gördüğümüz vardiyalı yoğun çalışma saatleri) uyku düzeni bozukluğuna yol açıp, strese neden oluyor. Üzerine ev işleri de eklenince özellikle kadının kendine ayıracak düşünecek bir vakti bile kalmıyor.

Menopozu 3 yıl öne çekiyor

Kronik stres yumurtalıkları da olumsuz etkiliyor. Menopozu 3 yıl öne çekiyor. Bu yüzden üreme fonksiyonlarındaki bozukluklar da 10 yıl önce başlıyor. Yani kadının annesi 50 yaşında menopoza girdiyse, kadın 46-47 yaşında menopoza girecekse üreme fonksiyonları bozukluğu normalde 36’da olması gerekirken, 31’e iniyor. Kimyasallı gıdalar da bunu tetikliyor.

Kendiliğinden gebelik de oluşabiliyor

Yönetmelikte psikolog, psikiyatri desteği zorunlu değil ama tavsiye ediyoruz. Hastaların ruh halini anlamamız gerekiyor. Stresi azalttığımız zaman hastaların kendiliğinden gebeliği bile oluşabiliyor.

Kariyerle birlikte ‘çocuk’ düşünün

Türkiye’de kariyer isteğiyle birlikte kadınların evlilik yaşı gecikiyor. Yani 30’u geçmek üzere… Çocuk sahibi olma yaşı da bu yüzden ortalama 28-29’lara yükseldi. Önce kariyer sonra evlilik ardından çocuk planları yapılıyor ama çocuk olmayınca çiftlerde ciddi bir stres oluşuyor.

Yumurtalıklarda betonlaşma riski!

Yıllardır biz hekimlerde ‘yumurtayı daha iyi nasıl yaparız’ düşüncesi hakimdi. Çalışmalar yapılıyordu ama 2022’de Science’ta yayınlanan bir çalışmada esas en büyük sorunun, yumurtalığın dokusunun giderek küçülten ve betonlaşmasına yol açan fibrozis olduğunu gördük.

Fibrozis’in farkındaydık ama anlamını bilmiyorduk. Yumurta sayısı hızla düşen genç ya da yaşı ileri olan hastalarda onların hacimleri daha ufak olduğu için fibrozis daha göze batar. Bu yumurtaları uyandırmak için etrafındaki betonun çözülmesi için oraya uyandırıcı proteinlerin gelmesi fibrozisin kırılması lazım.

Uyuyan yumurta uyandırılacak

Fibrozisi çözmek için çalışmalar yapılmaya başladı. Yeni yöntemler ve ilaçlar hiç yumurtası gelişmeyen hastalarda yumurtaları uyandırmak ya da düşük yumurta rezervi olan kişilerde uygulanabilecek. Bu durumda PRP ve eksozom (kişinin kendisinden alınan eksozomun kullanılması gerekir) tedavilerinin kanlanmayı artırarak fibriozisi azaltabildiğini söyleyebiliriz.

Embriyoya dokunmadan Down sendromu tespit edilebilecek

Genetiğin sağlam olduğunu ispatlamak için embriyolara biyopsi yapılıyor. Bu işlemi yaparken, embriyologlar embriyodan hücre alıyor. Ancak bu işlem artık embriyoya biyopsi yapmadan, dokunmadan gerçekleşecek.Yani embriyonun içinde yüzdüğü sıvıdan örnek alınacak. Çünkü embriyo içinde bulunduğu sıvıya da DNA’sını bırakır. Bu çok önemli bir gelişme. Başarı oranı yüzde 90-95’lerde. Dolayısıyla Down sendromu, Turner ve Edwards sendromları daha kolay tespit edilecek. Bu teknoloji yakında Türkiye’de de kullanılmaya başlayacak.

KISIRLIK

Çiftler gerekirse destek almalı

Araştırmalar kronik stresin üreme sağlığına olumsuz etkilerini ortaya koyuyor. Örneğin ‘kronik hiç fark edilmeyen stres’ diye bir model geliştirilmiş. Bu fare deneylerinde görülmüş. Stres çekmeyen laboratuvar koşullarındaki farelere göre kronik stres oluşturmak için ışıkları bozulmuş, yiyeceklerinin tadı, saati değiştirilmiş. Hayvan sürekli stres çekmiş. Sonuçta çevresel koşullar altında strese giren fareler daha çabuk yaşlanmış.

Dolayısıyla hastalarımız bize başvurdukları zaman hallerinden anlayıp, kendilerine psikolog, psikiyatrist desteği öneriyoruz. Çünkü stresi minimalize edecek yöntemlerin geliştirilmesi özellikle kadının doğurganlığını temel olarak korur.

İşte somut bir örnek

2011 yılında Başkent Üniversitesi’nde yapılan çalışmaya 30’a yakın hastam katıldı. FSH’ları 27 olmuş, iki üç tüp başarısızlığı yaşayan zor hastalardı bunlar… Onlara yuvarlak masa toplantıları yapıldı ve hepsine nefes egzersizleri öğretildi. Tüm çiftler için tüp bebek tedavsine başlarken, yumurta toplanacağı gün kanları alındı. Psikolojik destek alan grupta stres seviyeleri düşük, almayan grupta yüksek çıktı. Bu hastalarımızda gebelik oranı 3 katından daha fazla yükseldi. Bunların hepsi zor hastalardı. Bu çok önemli bir nokta. 

sözcü